Kosmos, onętek, ponętka, warszawianka lub wschodniaczki to popularne nazwy, jakimi określany jest kosmos podwójnie pierzasty (Cosmos bipinnatus). Onętek wywodzi się z Meksyku, skąd rozprzestrzenił się, dzięki kolonizatorom, na całym świecie.
Ozdobna roślina jest łatwa w uprawie. Czerwone, różowe i białe kwiaty pięknie prezentują się na tle delikatnych pierzastosiecznych liści. W ogrodach popularna jest także uprawa kosmosu siarkowego (Cosmos sulphureus), o kwiatach żółtych i pomarańczowych oraz kosmosu krwistoczerwonego (Cosmos atrosanguineus), o zapachu czekolady. Przeczytaj, kiedy siać i jak uprawiać atrakcyjną ponętkę.
Cosmos bipinnatus – opis i wymagania uprawowe
Kosmos podwójnie pierzasty, z rodziny roślin astrowatych, dorasta do około 120 cm wysokości. Charakterystyczne drobne pierzastosieczne liście tworzone są na silnie rozgałęziającej się, wzniesionej łodydze. Podłużne kwiaty języczkowe, w zależności od odmiany, wybarwiają się na biało, ciemnoczerwono, różowo – z czerwonym pierścieniem wokół środka oraz ciemnoróżowo, z ciemnoczerwoną tarczką, którą tworzą kwiaty rurkowe. Koszyczki kwiatowe osiągają do 12 cm średnicy. Owocem kosmosu są wrzecionowate nasiona – niełupki, o długości 1,5 cm.
Roślina wrażliwa jest na przymrozki – wschodniaczki zdobią ogród od czerwca do końca października. Uprawa obu gatunków kosmosu najlepiej udaje się na lekkich próchnicznych glebach. Na glebach zbyt żyznych roślina będzie tworzyła więcej liści, kosztem kwiatów. Wysiew nasion przeprowadzamy na stanowisku ciepłym, osłoniętym od wiatru. Nasiona najlepiej siać w trzeciej dekadzie kwietnia, wprost do gruntu. Siewki należy przerywać co 30 – 35 cm. Odległość między rzędami powinna wynosić około 40 cm. Kosmos żółty, kosmos siarkowy osiąga wysokość 90 cm. Wyróżnia się szerszymi liśćmi niż ponętka, a żółte i pomarańczowe koszyczki kwiatowe osiągają około 4 cm – 6 cm średnicy.
Kosmosy znajdują zastosowanie na letnich rabatach. Sprawdzi się także wysiew nasion wzdłuż ogrodzenia – ozdobna warszawianka może pełnić rolę oryginalnego sezonowego żywopłotu. Wysokie kwiaty doskonale ukryją mniej ciekawe zakątki ogrodu. Pięknie wyglądają w ogrodach naturalistycznych i na kwietnych łąkach. Cięte kwiaty kosmosu nadają się do dekoracji mieszkania, ponieważ długo zachowują świeży i atrakcyjny wygląd.
Pielęgnacja warszawianki – zalecenia i porady
Raz wysiany onętek, będzie się każdego roku wysiewał samodzielnie, jednak kwiaty będą stopniowo tracić na atrakcyjności. Pielęgnacja roślin polega na usuwaniu przekwitłych kwiatów.
Silniejsze podmuchy wiatru mogą uszkodzić rośliny. Zapobiegamy wyłamywaniu łodyg przez wiatr, wybierając słoneczne stanowisko przy ścianach altany, przy ogrodzeniu lub w sąsiedztwie wyższych roślin, osłaniających kosmosy.
Kosmos podwójnie pierzasty dobrze znosi susze i nie wymaga regularnego podlewania. Nawadniamy tylko młode rośliny, które w czasie wysokiej temperatury mogą przywiędnąć.
Warszawianki nie są atakowane przez choroby i szkodniki. Czasem problem stanowią ślimaki i mszyce.
Onętek na kwiat cięty warto zanurzyć w zimnej wodzie i przyciąć dolną część pędów. Pędy kwiatowe i kwiaty odzyskają jędrność i kosmos przez długi czas będzie ozdabiał wnętrze.
Nasiona kosmosu zjadane są przez ptaki, dlatego często je zbieramy, najlepiej rano, gdy jeszcze nie są wysuszone i, w związku z tym, nie wysypują się.
Z kosmosami ładnie komponuje się powój trójbarwny (Convolvulustricolor), gatunek wykorzystywany do okrywania niskich ogrodzeń, na rabatki kwiatowe i do ozdoby balkonów. Powój trójbarwny osiąga szerokość około 70 cm i wysokość 40 cm. Ma podobne wymagania uprawowe: preferuje słoneczne stanowisko, a nasiona wysiewamy w połowie kwietnia, wprost do gruntu.
Urodę kwiatów utrwalają zdjęcia w katalogach roślinnych oraz zdjęcia ogrodników-amatorów, które warto obejrzeć, przed podjęciem decyzji o uprawie onętków.
Kosmos krwistoczerwony – pachnąca bylina do ogrodu i na balkon
Kosmos krwistoczerwony (Cosmos atrosanguineus) to atrakcyjna bylina, której ciemnoczerwone kwiaty, o średnicy 5 cm, wydzielają zaskakującą woń, kojarzącą się z zapachem czekolady. Kwiaty wieloletnie tworzą pachnące kępy, dorastające do 50 cm – 70 cm wysokości i 30 cm szerokości. Roślina kwitnie od lipca do października. Podobnie jak wszystkie kosmosy, czekoladowy kosmos nie jest odporny na przymrozki.
Roślina tworzy bulwiaste korzenie, gromadzące składniki pokarmowe, co umożliwia jej przetrwanie do przyszłego okresu wegetacyjnego. Bulwy wykopujemy jesienią i przechowujemy, np. w chłodnej piwnicy. W zachodnich rejonach Polski, w czasie cieplejszej aury, bylina może zimować w gruncie. Przycinamy ją nisko nad ziemią, na wysokość około 5 cm i okrywamy liśćmi, słomianymi matami lub białą zimową agrowłókniną.
Oryginalne kwiaty wieloletnie najlepiej czują się w ciepłym i zacisznym miejscu. Nie wybieramy rabat o zbyt żyznej glebie – najładniejsze kwiaty tworzone są na stanowiskach przepuszczalnych, umiarkowanie wilgotnych i średnio żyznych, o obojętnym odczynie pH gleby. Kosmos krwistoczerwony może być uprawiany w donicy, na balkonie lub tarasie. Szczególnie dekoracyjny jest Cosmos atrosanguineus ‘Chocamocha’ Bylina tej odmiany wyróżnia się głęboko ciemnopurpurowymi kwiatami, sprawiającymi wrażenie czarnych. W czasie upalnego lata rośliny regularnie podlewamy.